top of page
Ara

Napoli Pizzasının UNESCO Kültür Mirası Olduğunu Biliyor Muydunuz?

Hepimiz bir dilim Napoli pizzasının ne kadar lezzetli olduğunu biliriz. O hafif yanık, kabarık kenarları (cornicione), incecik ortası, kaliteli domatesi ve taze mozzarellasıyla damaklarımızda unutulmaz bir tat bırakır. Peki, bu lezzetin sadece bir yemek tarifi olmanın çok ötesinde, insanlığın en değerli gelenekleriyle aynı listede yer alan bir kültürel hazine olduğunu biliyor muydunuz? Evet, yanlış duymadınız. Aralık 2017'de, bu eşsiz lezzetin ardındaki sanat, UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne dahil edildi. Bu kararla Napoli pizzası, İspanyol Flamenkosu, Türk Kahvesi Kültürü ve Arjantin Tangosu gibi dünyanın en önemli yaşayan geleneklerinin arasına katıldı. Peki ama basit bir pizza nasıl olur da böylesine prestijli bir unvana layık görülür? Bu onurun arkasında yatan sebep ne ve tam olarak ne korunma altına alındı? Gelin, bu lezzetli mirasın ardındaki büyüleyici hikayeyi birlikte keşfedelim.
Hepimiz bir dilim Napoli pizzasının ne kadar lezzetli olduğunu biliriz. O hafif yanık, kabarık kenarları (cornicione), incecik ortası, kaliteli domatesi ve taze mozzarellasıyla damaklarımızda unutulmaz bir tat bırakır. Peki, bu lezzetin sadece bir yemek tarifi olmanın çok ötesinde, insanlığın en değerli gelenekleriyle aynı listede yer alan bir kültürel hazine olduğunu biliyor muydunuz? Evet, yanlış duymadınız. Aralık 2017'de, bu eşsiz lezzetin ardındaki sanat, UNESCO tarafından Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi'ne dahil edildi. Bu kararla Napoli pizzası, İspanyol Flamenkosu, Türk Kahvesi Kültürü ve Arjantin Tangosu gibi dünyanın en önemli yaşayan geleneklerinin arasına katıldı. Peki ama basit bir pizza nasıl olur da böylesine prestijli bir unvana layık görülür? Bu onurun arkasında yatan sebep ne ve tam olarak ne korunma altına alındı? Gelin, bu lezzetli mirasın ardındaki büyüleyici hikayeyi birlikte keşfedelim.

Bir Yiyecekten Fazlası: Somut Olmayan Kültürel Miras Nedir?


UNESCO'nun Dünya Mirası Listesi'ni duyduğumuzda aklımıza genellikle Kolezyum gibi antik yapılar veya piramitler gibi tarihi anıtlar gelir. Ancak UNESCO, sadece binaları ve arkeolojik alanları korumaz. 2003 yılında oluşturulan Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi, tam da adından anlaşıldığı gibi, elle tutulamayan ama bir toplumu toplum yapan yaşayan gelenekleri, ritüelleri, festivalleri, sosyal uygulamaları ve zanaatkarlık becerilerini korumayı amaçlar. Bu miras, nesilden nesle aktarılan, bir topluluğun kimliğinin ve sürekliliğinin bir parçası olan canlı bir hazinedir. İşte bu noktada önemli bir ayrımı yapmak gerekir: UNESCO, pizzanın kendisini, yani yiyeceği değil; onu yaratan insanın sanatını, "Napolili Pizzaiuolo'nun Sanatı"nı (L'arte del Pizzaiuolo Napoletano) koruma altına almıştır. Korunan şey, bir tariften çok daha fazlası; bir usta-çırak ilişkisiyle aktarılan, tecrübe, tutku ve maharet gerektiren bir zanaattır.


Bir Ulusun Tutkusu: Tanınırlığa Giden Yol


Bu prestijli unvan, Napoli'ye bir gecede verilmedi. Arkasında, İtalyan halkının, pizza ustalarının ve kültür bakanlığının yıllarca süren tutkulu bir mücadelesi yatıyor. Bu geleneğin endüstriyel "fast food" kültürü karşısında kaybolmasını önlemek ve ona hak ettiği saygıyı kazandırmak için küresel bir kampanya başlatıldı. Bu kampanyanın en etkileyici kısmı, dünya çapında toplanan ve bu başvuruyu destekleyen 2 milyondan fazla imzaydı. İnsanlar, bu sanatın sadece bir yemek hazırlama tekniği olmadığını, aynı zamanda bir sosyal ritüel, bir topluluk birleştiricisi ve bir kültürel kimlik beyanı olduğunu tüm dünyaya göstermek için bir araya geldi. Sonunda, Aralık 2017'de Güney Kore'de toplanan UNESCO komitesi, başvuruyu kabul ettiğini açıkladığında Napoli sokaklarında büyük bir coşku ve kutlama yaşandı. Bu, sadece bir pizza için değil, İtalyan kültürünün ve zanaatkarlığının bir zaferiydi.


Korunan Şey Nedir? "Pizzaiuolo" Sanatının Dört Aşaması


Peki UNESCO'nun koruma altına aldığı bu sanat tam olarak neleri içeriyor? Bu, dört temel aşamadan oluşan, adeta bir performans sanatıdır:

1. Hamur Sanatı (Lo Staglio ve La Stesura): Her şey, ustanın tecrübesiyle mayalanmış olan hamurdan porsiyonlar (panetti) oluşturmasıyla başlar. Ardından, belki de en ikonik aşama olan hamuru açma (la stesura) gelir. Pizzaiuolo, asla bir merdane kullanmaz. Hamuru tezgaha alır ve parmak uçlarıyla merkezden dışa doğru iterek, kenarlardaki havayı koruyarak şekil verir. Ardından gelen ve lo schiaffo (tokat) olarak bilinen hareketle hamuru bir elinden diğerine atarak hem inceltir hem de havalandırır. Bu, sadece teknik bir beceri değil, aynı zamanda ritmik ve izlemesi büyüleyici bir gösteridir.

2. Malzeme Uyumu (La Farcitura): Hamur açıldıktan sonra, malzemelerin yerleştirilmesi de bir sanat gerektirir. Usta, bir kepçe domates sosunu tam merkeze koyar ve saat yönünde spiral bir hareketle yayar. Ardından peynir ve diğer malzemeler, pizzanın her yerinde dengeli bir lezzet dağılımı olacak şekilde özenle serpiştirilir.

3. Ateşle Dans (La Cottura): Bu, ustalığın zirveye ulaştığı andır. Pizzaiuolo, uzun saplı bir pizza küreği (pala) üzerine aldığı pizzayı, 480°C'yi aşan sıcaklıktaki odun fırınına tek ve akıcı bir hareketle fırlatır. Pişirme süresi sadece 60-90 saniyedir. Bu kısa sürede usta, küreğiyle pizzayı fırının içinde sürekli çevirerek her yerinin eşit pişmesini sağlar. Ateşle, zamanla ve hamurla adeta dans eder. Pizzayı ne zaman çıkaracağını bilmek, ancak yılların tecrübesiyle kazanılan bir içgüdüdür.

Bu unvan, pizzaiuoloyu bir aşçıdan, kültürel bir hazinenin yaşayan koruyucusuna dönüştürmüştür. Bir dahaki sefere bir Napoli pizzası yediğinizde, tabağınızdakinin sadece lezzetli bir yemek değil, aynı zamanda insanlığın ortak mirasının bir parçası olan, nesiller boyu aktarılmış bir sanat eseri olduğunu hatırlayın.


 
 
 

Yorumlar

bottom of page